Co zrobić, gdy powstanie spór a nie chcemy iść do sądu?

ADR, czyli co zrobić, gdy powstanie spór a nie chcemy iść do sądu? 

Poradnik alternatywnych metod rozwiązywania sporów, cz. 1.

Zapewne każdy z nas nie raz doświadczył w swoim życiu sytuacji konfliktowej. Zamiast od razu kierować pozew do sądu na sąsiada, możemy skorzystać ze środków, jakie zapewnił nam polski ustawodawca w dziedzinie alternatywnych metod rozwiązywania sporów, tj. mediacji oraz sądownictwa polubownego (arbitraż).

Czym jest mediacja?

W polskim prawie mediacja nie jest zbyt często stosowana, sporne strony nie są zbyt skłonne godzić się na jej zastosowanie. Pierwsza wzmianka o mediacji pojawiła się w prawie polskim w ustawie z 1991r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, aktualnie uregulowana została w art. 183¹ – 183¹⁵ Kodeksu postępowania cywilnego. Mediację łączyć możemy z powinnością sądu, jaką jest dążenie do ugodowego załatwiania spraw a także z zasadą ekonomiki procesowej, bowiem mediacja jako instytucja prawna generuje znacznie mniejsze koszty postępowania, niż postępowanie sądowe. Mediacja to bezkonfliktowe rozwiązanie sporu przy pomocy osoby trzeciej - strony, w obecności mediatora, osiągają pewien konsensus. Mediator pełni tutaj rolę osoby bezstronnej, która nie narzuca stronom gotowych rozwiązań, a ma za zadanie zachęcać strony do polubownego nawiązania dialogu, znalezienia rozwiązania satysfakcjonującego obie strony postępowania. Istotnym elementem mediacji jest treść wypracowanej ugody – strony mogą dowolnie kształtować jej treść, ponieważ strony wybierają te rozwiązanie, które jest dla nich najkorzystniejsze. Oznacza to praktyczny brak ingerencji ze strony sędziego, uczestnicy postępowania mediacyjnego w swoich ustaleniach wychodzą poza ramy prawne i zyskują rozwiązanie najkorzystniejsze dla ich interesów. Nie oznacza to jednak łamania prawa, bowiem obowiązuje zasada oparcia na podstawie i w granicach prawa. Pamiętajmy, iż mediacja ma dążyć do wypracowania rozwiązania, które usatysfakcjonuje wszystkie strony, a nie ustalać, kto ma w sporze rację.

W polskim porządku prawnym wyróżniamy kilka rodzajów mediacji, tj. w sprawach cywilnych, gospodarczych, wynikających z prawa pracy, rodzinnych czy też karnych.

Mediacja jako metoda rozwiązywania sporów niesie ze sobą same korzyści. Postępowanie jest dobrowolne, nikogo nie zmusza się do uczestnictwa w nim. Postępowanie mediacyjne może zostać wszczęte zarówno przed pierwszą rozprawą, jak i w trakcie toczącego się już postępowania – sąd jednak musi widzieć możliwość dojścia do kompromisu przez sporne strony. Można też przypuszczać, że strony przychylnie nastawione mediacji szybciej wypracują kompromisowe rozwiązanie. Kolejnym plusem jest również możliwość wyboru mediatora – to strona może zadecydować, kto będzie próbował zażegnać konflikt. Mediację charakteryzuje również poufność, której niestety na Sali sądowej brakuje – strona na sali sądowej może czuć się zestresowana wynikłą sytuacja, obecnością sędziego, prokuratora, osób zaufania po stronie pozwanego czy też osób zupełnie postronnych (wstęp na salę rozpraw ma każdy, kto ukończył 18 rok życia, o ile rozprawa nie toczy się za drzwiami zamkniętymi). Niskie koszty powiązane z zasadą ekonomiki procesowej, proste procedury, szybkość postępowania, bezstronność osoby mediatora, aktywność stron to kolejne pozytywy na długiej liście powodów, dla których warto przystąpić do postępowania mediacyjnego.

Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania sądowego albo w jego trakcie. Prowadzi się ją na podstawie umowy o mediację, także na podstawie postanowienia sadu kierującego do mediacji. Umowa o mediację powinna określać m. in. Przedmiot mediacji oraz osobę mediatora (czy też sposób wyboru mediatora).

Ważne: Umowa o mediację nie musi być zawarta na piśmie. Może być ona również zawarta poprzez samo wyrażenie zgody na mediację.

Sąd do zamknięcia pierwszego posiedzenia może skierować strony do mediacji. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron. Mediacji nie prowadzi się, gdy sąd wydał postanowienie o skierowaniu stron do mediacji, a strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację. Jest to całkowicie zgodne z podstawową zasadą mediacji, tj. dobrowolnością przystąpienia do niej. Zgoda osoby na przeprowadzenie mediacji musi być świadoma. Mediatorem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych. Mediatorem nie może być jednak sędzia, za wyjątkiem sędziego w stanie spoczynku. Ośrodki mediacyjne przekazują listy stałych mediatorów prezesowi sądu okręgowego, który ma obowiązek udostępnienia tych list wszystkim zainteresowanym. Informacje o stałych mediatorach można również znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedli­wości (www.ms.gov.pl), stronach internetowych stowarzyszeń mediatorów, organizacji społecznych i zawodo­wych oraz instytucji zajmujących się mediacją. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół.

Gdy strony zawrą ugodę przed mediatorem, potrzebne jest jeszcze jej zatwierdzenie przez sąd, aby mogła ona wywoływać takie same skutki, jak ugoda zawarta przed sądem.

Jakie mogą być konsekwencje dla osoby, która wyraziła zgodę na mediację, a następnie odmówiła poddaniu się mediacji?

Takie zachowanie strony nie ma wpływu na treść rozstrzygnięcia, które zostanie wydane w sprawie. Jednakże sąd może zobowiązać stronę, która najpierw wyraziła zgodę na mediację, a następnie bez ważnych powodów odmówiła poddania się mediacji, do zwrotu kosztów przeciwnikowi. Taki obowiązek sąd może nałożyć nawet wówczas, gdy strona odmawiająca poddaniu się mediacji wygrała proces.

Votum Separatum

Mediacja to instytucja w dużej mierze niedoceniana w polskim prawie. Do tej pory rzadko się słyszało, aby była ona stosowana. Jednakże powoli zaczyna się to zmieniać. Jest to na pewno ogromna alternatywa dla ciągnącego się w nieskończoność i kosztownego postępowania sądowego. Na plus przemawia także możliwość osiągnięcia takiego wyniku, który w odpowiedniej mierze jest satysfakcjonujący dla obu stron sporu. 

źródło: internet